Η διπολική διαταραχή (παλαιότερα ονομαζόταν μανιοκαταθλιπτική ασθένεια ή μανιοκατάθλιψη) είναι μια ψυχική ασθένεια που προκαλεί ασυνήθιστες αλλαγές στη διάθεση, την ενέργεια, τα επίπεδα δραστηριότητας και τη συγκέντρωση ενός ατόμου. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να δυσκολέψουν την εκτέλεση καθημερινών εργασιών.
Υπάρχουν τρεις τύποι διπολικής διαταραχής. Και οι τρεις τύποι περιλαμβάνουν σαφείς αλλαγές στη διάθεση, την ενέργεια και τα επίπεδα δραστηριότητας. Αυτές οι διαθέσεις κυμαίνονται από περιόδους με μέγιστα επίπεδα ενέργειας, ενθουσιασμού, ευερεθιστότητας ή ενεργητικής συμπεριφοράς (γνωστά ως μανιακά επεισόδια) μέχρι και αντίστοιχες περιόδους που χαρακτηρίζονται από θλίψη, αδιαφορία ή απελπισία (γνωστές ως καταθλιπτικά επεισόδια). Οι λιγότερο σοβαρές μανιακές περίοδοι είναι γνωστές ως υπομανιακά επεισόδια.
- Η διπολική διαταραχή Ι ορίζεται από μανιακά επεισόδια που διαρκούν τουλάχιστον 7 ημέρες (σχεδόν κάθε μέρα για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας) ή από μανιακά συμπτώματα που είναι τόσο σοβαρά που το άτομο χρειάζεται άμεση ιατρική φροντίδα. Συνήθως, συμβαίνουν και καταθλιπτικά επεισόδια, που συνήθως διαρκούν τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Είναι επίσης πιθανά, επεισόδια κατάθλιψης με ανάμεικτα χαρακτηριστικά (με συμπτώματα κατάθλιψης και συμπτώματα μανίας ταυτόχρονα). Η εμφάνιση τεσσάρων ή περισσότερων επεισοδίων μανίας ή κατάθλιψης μέσα σε 1 χρόνο ονομάζεται «rapid cycling».
- Η διπολική διαταραχή ΙΙ ορίζεται από ένα μοτίβο καταθλιπτικών επεισοδίων και υπομανιακών επεισοδίων. Τα υπομανιακά επεισόδια είναι λιγότερο σοβαρά από τα μανιακά επεισόδια στη διπολική διαταραχή Ι.
- Η κυκλοθυμική διαταραχή (ονομάζεται επίσης κυκλοθυμία) ορίζεται από επαναλαμβανόμενα υπομανιακά και καταθλιπτικά συμπτώματα που δεν είναι αρκετά έντονα ή δεν διαρκούν αρκετά για να χαρακτηριστούν ως υπομανιακά ή καταθλιπτικά επεισόδια.
Μερικές φορές ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα διπολικής διαταραχής που δεν ταιριάζουν με τις τρεις κατηγορίες που αναφέρονται παραπάνω, και αυτό αναφέρεται ως «άλλες καθορισμένες και μη καθορισμένες διπολικές και σχετικές διαταραχές».
Η διπολική διαταραχή συχνά διαγιγνώσκεται κατά την ύστερη εφηβεία (εφηβικά έτη) ή την πρώιμη ενήλικη ζωή. Μερικές φορές, τα διπολικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν στα παιδιά. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν με την πάροδο του χρόνου, η διπολική διαταραχή συνήθως απαιτεί δια βίου θεραπεία. Η παρακολούθηση ενός συνταγογραφούμενου σχεδίου θεραπείας μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Σημάδια και συμπτώματα
Τα άτομα με διπολική διαταραχή βιώνουν περιόδους ασυνήθιστα έντονων συναισθημάτων και αλλαγών στα πρότυπα ύπνου και στα επίπεδα δραστηριότητας και εμπλέκονται σε συμπεριφορές που είναι άγνωστες για αυτούς — συχνά χωρίς να αναγνωρίζουν τις πιθανές βλαβερές ή ανεπιθύμητες συνέπειές τους. Αυτές οι διακριτές περίοδοι ονομάζονται επεισόδια διάθεσης. Τα επεισόδια διάθεσης είναι πολύ διαφορετικά από τις συνήθεις διαθέσεις και συμπεριφορές του ατόμου. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου, τα συμπτώματα διαρκούν καθημερινά για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Τα επεισόδια μπορεί επίσης να διαρκέσουν για μεγαλύτερες περιόδους, όπως αρκετές ημέρες ή εβδομάδες. Ανάλογα με το τύπο του επεισοδίου το άτομο μπορεί να:
| Συμπτώματα μανιακού επεισοδίου | Συμπτώματα καταθλιπτικού επεισοδίου |
| Νιώθει πολύ καλά, χαρούμενος ή εξαιρετικά ευερέθιστος ή ευαίσθητος | Αισθάνεται πολύ πεσμένος ή λυπημένος ή ανήσυχος |
| Αίσθημα υπέρμετρης δραστηριότητας, σίγουρα μεγαλύτερης από το συνηθισμένο | Αίσθημα επιβράδυνσης ή ανησυχίας |
| Μειωμένη ανάγκη για ύπνο | Δυσκολία για να κοιμηθεί, να ξυπνήσει πολύ νωρίς ή να κοιμηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα |
| Γρήγορη συζήτηση για πολλά διαφορετικά πράγματα («φυγή ιδεών») | Πολύ αργή ομιλία, αισθάνεται ότι δεν μπορεί να βρει κάτι να πει ή ξεχνάει πολλά |
| Αγωνιστικές σκέψεις | Δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων |
| Νιώθει ικανός να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα χωρίς να κουράζεται | Αισθάνεται ανίκανος να κάνει ακόμη και απλά πράγματα |
| Υπερβολική όρεξη για φαγητό, ποτό, σεξ ή άλλες ευχάριστες δραστηριότητες | Έλλειψη ενδιαφέροντος για όλες σχεδόν τις δραστηριότητες |
| Νιώθει ασυνήθιστα σημαντικός, ταλαντούχος ή δυνατός | Αίσθημα απελπισίας ή αναξιότητας ή σκέψης θανάτου ή αυτοκτονίας |
Μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν και μανιακά και καταθλιπτικά συμπτώματα στο ίδιο επεισόδιο, και αυτό ονομάζεται επεισόδιο με μικτά χαρακτηριστικά. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου με ανάμεικτα χαρακτηριστικά, οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται πολύ λυπημένοι, άδειοι ή απελπισμένοι ενώ ταυτόχρονα νιώθουν εξαιρετικά ενεργητικοί.
Ένα άτομο μπορεί να έχει διπολική διαταραχή ακόμα κι αν τα συμπτώματά του είναι λιγότερο ακραία. Για παράδειγμα, ορισμένα άτομα με διπολική διαταραχή ΙΙ εμφανίζουν υπομανία, μια λιγότερο σοβαρή μορφή μανίας. Κατά τη διάρκεια ενός υπομανιακού επεισοδίου, ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται πολύ καλά, να μπορεί να κάνει πράγματα και να συμβαδίζει με την καθημερινή ζωή. Το άτομο μπορεί να μην αισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά η οικογένεια και οι φίλοι μπορεί να αναγνωρίσουν τις αλλαγές στη διάθεση ή τα επίπεδα δραστηριότητας ως πιθανά συμπτώματα της διπολικής διαταραχής. Χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, τα άτομα με υπομανία μπορεί να αναπτύξουν σοβαρή μανία ή κατάθλιψη.
Διάγνωση
Η λήψη της σωστής διάγνωσης και θεραπείας μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με διπολική διαταραχή να ζήσουν υγιή και δραστήρια. Η συζήτηση με έναν ψυχίατρο είναι το πρώτο βήμα. Ο ψυχίατρος μπορεί να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις για να αποκλείσει άλλες πιθανές αιτίες και στη συνέχεια να προχωρήσει στο σχήμα θεραπείας.
Οι ψυχίατροι συνήθως διαγιγνώσκουν τη διπολική διαταραχή με βάση τα συμπτώματα, το ιστορικό της ζωής, τις εμπειρίες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, το οικογενειακό ιστορικό ενός ατόμου. Η ακριβής διάγνωση στη νεολαία είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Θεραπείες
Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με τις πιο σοβαρές μορφές διπολικής διαταραχής. Ένα αποτελεσματικό σχέδιο θεραπείας συνήθως περιλαμβάνει έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας, που ονομάζεται επίσης θεραπεία ομιλίας.
Η διπολική διαταραχή είναι μια δια βίου ασθένεια. Τα επεισόδια μανίας και κατάθλιψης συνήθως επανέρχονται με την πάροδο του χρόνου. Μεταξύ των επεισοδίων, πολλοί άνθρωποι με διπολική διαταραχή δεν έχουν αλλαγές στη διάθεση, αλλά μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν παρατεταμένα συμπτώματα. Η μακροχρόνια, συνεχής θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειριστούν αυτά τα συμπτώματα.
Φάρμακα
Ορισμένα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων της διπολικής διαταραχής. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσουν διαφορετικά φάρμακα και να συνεργαστούν με τον ψυχίατρο για να βρουν τα φάρμακα που λειτουργούν καλύτερα.
Οι πιο συνηθισμένοι τύποι φαρμάκων που συνταγογραφούν οι ψυχίατροι περιλαμβάνουν σταθεροποιητές διάθεσης και άτυπα αντιψυχωσικά. Οι σταθεροποιητές της διάθεσης όπως το λίθιο ή το βαλπροϊκό μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη επεισοδίων διάθεσης ή στη μείωση της σοβαρότητάς τους. Το λίθιο μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Οι ψυχίατροι μπορεί να προτείνουν φάρμακα που στοχεύουν στον ύπνο ή το άγχος ως μέρος του σχεδίου θεραπείας.
Αν και η διπολική κατάθλιψη αντιμετωπίζεται συχνά με αντικαταθλιπτικά φάρμακα, πρέπει να λαμβάνεται και ένας σταθεροποιητής διάθεσης—η λήψη αντικαταθλιπτικού χωρίς σταθεροποιητή διάθεσης μπορεί να προκαλέσει μανιακό επεισόδιο ή ταχεία εναλλαγή φάσεων σε ένα άτομο με διπολική διαταραχή.
Επειδή τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια όταν έχουν κατάθλιψη παρά όταν βιώνουν μανία ή υπομανία, είναι σημαντικό για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να λαμβάνουν προσεκτικό ιατρικό ιστορικό για να διασφαλίσουν ότι η διπολική διαταραχή δεν συγχέεται με την κατάθλιψη.
Τα άτομα που λαμβάνουν φάρμακα θα πρέπει να κάνουν τα εξής:
- Μιλήστε με τον ψυχίατρο για να κατανοήσετε τους κινδύνους και τα οφέλη του φαρμάκου.
- Ενημερώστε τον ψυχίατρο σας για τυχόν συνταγογραφούμενα φάρμακα, φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή ή συμπληρώματα που λαμβάνονται ήδη.
- Αναφέρετε αμέσως τυχόν ανησυχίες σχετικά με παρενέργειες στον ψυχίατρο σας. Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξει τη δόση ή να δοκιμάσετε ένα διαφορετικό φάρμακο.
- Να θυμάστε ότι η φαρμακευτική αγωγή για τη διπολική διαταραχή πρέπει να λαμβάνεται με συνέπεια, όπως συνταγογραφείται, ακόμη και όταν κάποιος αισθάνεται καλά.
Είναι σημαντικό να μιλήσετε με έναν ψυχίατρο προτού διακόψετε ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο. Η ξαφνική διακοπή ενός φαρμάκου μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή να τα επανεμφανίσει.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία, που ονομάζεται επίσης θεραπεία ομιλίας, μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό μέρος της θεραπείας για άτομα με διπολική διαταραχή. Η ψυχοθεραπεία είναι ένας όρος για τεχνικές θεραπείας που στοχεύουν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν ανησυχητικά συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές. Αυτός ο τύπος θεραπείας μπορεί να προσφέρει υποστήριξη, εκπαίδευση και καθοδήγηση σε άτομα με διπολική διαταραχή και τις οικογένειές τους.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι μια σημαντική θεραπεία για την κατάθλιψη και η CBT προσαρμοσμένη για τη θεραπεία της αϋπνίας μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη ως μέρος της θεραπείας για τη διπολική κατάθλιψη.
Η θεραπεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει νεότερες θεραπείες που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής, συμπεριλαμβανομένης της διαπροσωπικής και κοινωνικής θεραπείας ρυθμού (IPSRT) και της θεραπείας με επίκεντρο την οικογένεια.