Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) είναι μια κοινή και μακροχρόνια διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο έχει ανεξέλεγκτες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις (“εμμονές”) ή/και συμπεριφορές (“καταναγκασμοί”) που αισθάνεται την ανάγκη να επαναλάβει ξανά και ξανά.
Σημάδια και συμπτώματα
Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να έχουν συμπτώματα εμμονών, καταναγκασμού ή και τα δύο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάσουν όλες τις πτυχές της ζωής τους, όπως η εργασία, το σχολείο και οι προσωπικές σχέσεις.
Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, ορμές ή νοητικές εικόνες που προκαλούν άγχος. Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Φόβο για μικρόβια ή μόλυνση
- Ανεπιθύμητες απαγορευμένες ή ταμπού σκέψεις που αφορούν σεξ, θρησκεία ή βλάβη
- Επιθετικές σκέψεις προς τους άλλους ή τον εαυτό τους
- Ανάγκη να έχουν τα πράγματα συμμετρικά ή σε τέλεια σειρά
Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που ένα άτομο με ΙΨΔ νιώθει την παρόρμηση να κάνει ως απάντηση σε μια έμμονη σκέψη. Οι συνήθεις καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:
- Υπερβολικό καθάρισμα και/ή πλύσιμο χεριών
- Παραγγελία και τακτοποίηση πραγμάτων με συγκεκριμένο, ακριβή τρόπο
- Επανειλημμένος έλεγχος πραγμάτων, όπως επανειλημμένος έλεγχος για να δει το άτομο εάν η πόρτα είναι κλειδωμένη ή ότι ο φούρνος είναι απενεργοποιημένος
- Καταναγκαστική καταμέτρηση
Δεν είναι όλες οι τελετουργίες ή οι συνήθειες καταναγκασμοί. Όλοι μερικές φορές ελέγχουν τα πράγματα. Αλλά ένα άτομο με ΙΨΔ γενικά:
- Δεν μπορεί να ελέγξει τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές του, ακόμα και όταν αυτές οι σκέψεις ή συμπεριφορές αναγνωρίζονται ως υπερβολικές
- Ξοδεύει τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα σε αυτές τις σκέψεις ή συμπεριφορές
- Δεν απολαμβάνει ευχαρίστηση όταν εκτελεί τις συμπεριφορές ή τα τελετουργικά, αλλά μπορεί να αισθάνεται σύντομη ανακούφιση από το άγχος που προκαλούν οι σκέψεις
- Βιώνει σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητά του, λόγω αυτών των σκέψεων ή συμπεριφορών
Μερικά άτομα με ΙΨΔ έχουν επίσης διαταραχή τικ. Τα κινητικά τικ είναι ξαφνικές, σύντομες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως ανοιγοκλείσιμο ματιών και άλλες κινήσεις των ματιών, γκριμάτσες προσώπου, ανασήκωμα των ώμων και τράνταγμα του κεφαλιού ή των ώμων. Τα κοινά φωνητικά τικ περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενους ήχους καθαρισμού του λαιμού, ρουθουνίσματος ή γρυλίσματος.
Τα συμπτώματα μπορεί να έρχονται και να φεύγουν, να υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου ή να επιδεινώνονται. Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να προσπαθήσουν να βοηθήσουν τον εαυτό τους αποφεύγοντας καταστάσεις που προκαλούν τις εμμονές τους ή μπορεί να κάνουν χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών για να ηρεμήσουν. Αν και οι περισσότεροι ενήλικες με ΙΨΔ αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, ορισμένοι ενήλικες και τα περισσότερα παιδιά μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι η συμπεριφορά τους είναι ασυνήθιστη. Οι γονείς ή οι δάσκαλοι συνήθως αναγνωρίζουν τα συμπτώματα της ΙΨΔ στα παιδιά.
Εάν νομίζετε ότι έχετε ΙΨΔ, μην διστάσετε να μιλήσετε με την Δρ. Φράγκου για τα συμπτώματά σας. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η ΙΨΔ μπορεί να παρέμβει σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Θεραπείες
Η ΙΨΔ αντιμετωπίζεται συνήθως με φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία ή συνδυασμό των δύο. Αν και οι περισσότεροι ασθενείς με ΙΨΔ ανταποκρίνονται στη θεραπεία, ορισμένοι ασθενείς συνεχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα.
Μερικές φορές τα άτομα με ΙΨΔ έχουν επίσης άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως άγχος, κατάθλιψη και σωματική δυσμορφική διαταραχή, μια διαταραχή στην οποία κάποιος πιστεύει λανθασμένα ότι ένα μέρος του σώματός τους είναι ανώμαλο.
Φαρμακευτική αγωγή
Οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SRIs), οι οποίοι περιλαμβάνουν εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων της ΙΨΔ.
Οι SSRIs συχνά απαιτούν υψηλότερες ημερήσιες δόσεις στη θεραπεία της ΙΨΔ απ’ ό,τι της κατάθλιψης και μπορεί να χρειαστούν 8 έως 12 εβδομάδες για να αρχίσουν να λειτουργούν, αλλά ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν ταχύτερη βελτίωση.
Εάν τα συμπτώματα δεν βελτιωθούν με αυτούς τους τύπους φαρμάκων, οι μελέτες δείχνουν ότι ορισμένοι ασθενείς μπορεί να ανταποκριθούν καλά σε ένα αντιψυχωσικό φάρμακο.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για ενήλικες και παιδιά με ΙΨΔ. Έρευνες δείχνουν ότι ορισμένοι τύποι ψυχοθεραπείας, συμπεριλαμβανομένης της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) και άλλων σχετικών θεραπειών (π.χ. εκπαίδευση αντιστροφής συνήθειας) μπορεί να είναι τόσο αποτελεσματικοί όσο και η φαρμακευτική αγωγή για πολλά άτομα.
Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι ένας τύπος CBT που ονομάζεται Πρόληψη Έκθεσης και Απόκρισης (EX/RP) είναι αποτελεσματικός στη μείωση των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών στην ΙΨΔ, ακόμη και σε άτομα που δεν ανταποκρίθηκαν καλά στη φαρμακευτική αγωγή με SRI.
Στη συγκεκριμένη μέθοδο, το άτομο μέσω των οδηγιών του ψυχοθεραπευτή, περνάει χρόνο στην ίδια την κατάσταση που του προκαλεί καταναγκασμούς (π.χ. άγγιγμα βρώμικων αντικειμένων), αλλά στη συνέχεια εμποδίζεται να αναλάβει τον συνήθη καταναγκασμό που προκύπτει (π.χ. πλύσιμο χεριών).
Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές, η θεραπεία είναι συνήθως εξατομικευμένη και μπορεί να ξεκινήσει είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε με ψυχοθεραπεία ή με συνδυασμό και των δύο. Για πολλούς ασθενείς, η EX/RP είναι η επιπρόσθετη θεραπεία εκλογής, όταν η φαρμακευτική αγωγή με SRI ή SSRI δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα συμπτώματα της ΙΨΔ, ή το αντίστροφο για άτομα που ξεκινούν θεραπεία με ψυχοθεραπεία.