Κατάθλιψη

Τι είναι η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη (γνωστή και ως μείζον κατάθλιψη, μείζον καταθλιπτική διαταραχή ή κλινική κατάθλιψη) είναι μια κοινή αλλά σοβαρή διαταραχή της διάθεσης. Προκαλεί σοβαρά συμπτώματα που επηρεάζουν το πώς ένα άτομο αισθάνεται, σκέφτεται και χειρίζεται τις καθημερινές δραστηριότητες, όπως ο ύπνος, το φαγητό ή η εργασία.

Για να διαγνωστεί κάποιος με κατάθλιψη, τα συμπτώματα πρέπει να είναι παρόντα για τουλάχιστον 2 εβδομάδες.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι κατάθλιψης, κάποιοι από τους οποίους αναπτύσσονται λόγω συγκεκριμένων περιστάσεων. Παρακάτω αναφέρονται μερικοί από αυτούς τους τύπους κατάθλιψης.

Η μείζον κατάθλιψη περιλαμβάνει συμπτώματα καταθλιπτικής διάθεσης ή απώλειας ενδιαφέροντος, τις περισσότερες φορές για τουλάχιστον 2 εβδομάδες, που παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες.

Η επίμονη καταθλιπτική διαταραχή (ονομάζεται επίσης δυσθυμία ή δυσθυμική διαταραχή) αποτελείται από λιγότερο σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης που διαρκούν πολύ περισσότερο, συνήθως για τουλάχιστον 2 χρόνια.

Η περιγεννητική κατάθλιψη είναι η κατάθλιψη που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη. Η κατάθλιψη που ξεκινά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι η προγεννητική κατάθλιψη και η κατάθλιψη που ξεκινά μετά τη γέννηση του μωρού είναι η επιλόχεια κατάθλιψη.

Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή είναι η κατάθλιψη που έρχεται και φεύγει με τις εποχές, με συμπτώματα που συνήθως ξεκινούν στα τέλη του φθινοπώρου και στις αρχές του χειμώνα και υποχωρούν την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Η κατάθλιψη με συμπτώματα ψύχωσης είναι μια σοβαρή μορφή κατάθλιψης στην οποία ένα άτομο εμφανίζει συμπτώματα ψύχωσης, όπως αυταπάτες (ενοχλητικές, ψευδείς πεποιθήσεις) ή παραισθήσεις (ακούγοντας ή βλέποντας πράγματα που οι άλλοι δεν ακούν ή δεν βλέπουν).

Τα άτομα με διπολική διαταραχή (παλαιότερα ονομαζόταν μανιοκατάθλιψη ή μανιοκαταθλιπτική ασθένεια) βιώνουν επίσης καταθλιπτικά επεισόδια, κατά τα οποία αισθάνονται θλίψη, αδιαφορία ή απελπισία, σε συνδυασμό με πολύ χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας. Αλλά ένα άτομο με διπολική διαταραχή βιώνει επίσης μανιακά (ή λιγότερο σοβαρά υπομανιακά) επεισόδια ή ασυνήθιστα αυξημένες διαθέσεις, στις οποίες μπορεί να αισθάνεται πολύ χαρούμενος, ευερέθιστος ή «ανεβασμένος», με αξιοσημείωτη αύξηση στο επίπεδο δραστηριότητας.

Άλλοι τύποι καταθλιπτικών διαταραχών που βρίσκονται στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5) περιλαμβάνουν την διασπαστική διαταραχή απορρύθμισης της διάθεσης (που διαγιγνώσκεται σε παιδιά και εφήβους) και την προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (που επηρεάζει τις γυναίκες κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού τους κύκλου).

Ποιος παθαίνει κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών, φυλών, φύλων αλλά και εθνοτήτων.

Οι γυναίκες διαγιγνώσκονται με κατάθλιψη πιο συχνά από τους άνδρες, αλλά και οι άνδρες μπορεί να έχουν κατάθλιψη. Επειδή οι άνδρες μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να αναγνωρίσουν, να μιλήσουν και να αναζητήσουν βοήθεια για τα συναισθήματα ή τα συναισθηματικά τους προβλήματα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο τα συμπτώματα της κατάθλιψης να μην διαγνωστούν ή να υποβληθούν σε θεραπεία.

Μελέτες δείχνουν επίσης υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και αυξημένο κίνδυνο για τη διαταραχή μεταξύ των μελών της κοινότητας LGBTQIA+.

Ποια είναι τα σημεία και τα συμπτώματα της κατάθλιψης;

• Εάν αντιμετωπίζετε μερικά από τα ακόλουθα σημεία και συμπτώματα, το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά, για τουλάχιστον 2 εβδομάδες, μπορεί να πάσχετε από κατάθλιψη:
• Επίμονη λυπημένη, ανήσυχη ή «κενή» διάθεση
• Αισθήματα απελπισίας ή απαισιοδοξίας
• Αισθήματα ευερεθιστότητας, απογοήτευσης ή ανησυχίας
• Αισθήματα ενοχής, αναξιότητας ή ανικανότητας
• Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για χόμπι και δραστηριότητες
• Μειωμένη ενέργεια, κόπωση ή αίσθημα επιβράδυνσης
• Δυσκολία συγκέντρωσης, μνήμης ή λήψης αποφάσεων
• Δυσκολία στον ύπνο, στο ξύπνημα νωρίς το πρωί ή στον υπερβολικό ύπνο
• Αλλαγές στην όρεξη ή απρογραμμάτιστες αλλαγές βάρους
• Σωματικοί πόνοι, πονοκέφαλοι, κράμπες ή πεπτικά προβλήματα που δεν έχουν ξεκάθαρη φυσική αιτία και δεν υποχωρούν με τη θεραπεία
• Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας ή απόπειρες αυτοκτονίας

 

Δεν βιώνουν όλοι όσοι έχουν κατάθλιψη κάθε ένα από αυτά τα συμπτώματα. Μερικοί άνθρωποι εμφανίζουν μόνο λίγα συμπτώματα, ενώ άλλοι παρουσιάζουν πολλά συμπτώματα. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργία και προκαλούν σημαντική αγωνία στο άτομο που τα βιώνει.

Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να προκαλέσει και άλλου είδους συμπτωματολογία ειδικά στη συμπεριφορά που περιλαμβάνει:

• Αυξημένο θυμό ή ευερεθιστότητα
• Αίσθημα ανησυχίας ή υπέρμετρου άγχους
• Να γίνει κάποιος αποτραβηγμένος, αρνητικός ή αποστασιοποιημένος
• Αυξημένη δέσμευση σε δραστηριότητες υψηλού κινδύνου
• Μεγαλύτερη παρορμητικότητα
• Αυξημένη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών
• Απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους
• Αδυναμία ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις της εργασίας και της οικογένειας ή αγνόηση άλλων σημαντικών ρόλων
• Προβλήματα με τη σεξουαλική επιθυμία και απόδοση

Πώς αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη, ακόμη και οι πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορούν να αντιμετωπιστούν. Όσο νωρίτερα ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Η κατάθλιψη συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία ή συνδυασμό των δύο.

 Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία, η οποία εμφανίζεται όταν ένα άτομο δεν βελτιώνεται αφού δοκιμάσει τουλάχιστον δύο αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Εάν θεραπείες όπως η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία δεν μειώνουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης ή η ανάγκη για ταχεία ανακούφιση από τα συμπτώματα είναι επείγουσα, η θεραπεία διέγερσης εγκεφάλου μπορεί να είναι μια επιλογή προς διερεύνηση.

Γρήγορη συμβουλή: Δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο από την κατάθλιψη και δεν υπάρχει θεραπεία που να ταιριάζει σε όλους. Η εύρεση της θεραπείας που λειτουργεί καλύτερα για εσάς μπορεί να απαιτήσει δοκιμή και λάθος.

Φάρμακα

Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Λειτουργούν αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος παράγει ή χρησιμοποιεί ορισμένες χημικές ουσίες που εμπλέκονται στη διάθεση ή το στρες. Μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσετε πολλά διαφορετικά αντικαταθλιπτικά πριν βρείτε αυτό που βελτιώνει τα συμπτώματά σας και έχει διαχειρίσιμες παρενέργειες. Ένα φάρμακο που βοήθησε εσάς ή ένα στενό μέλος της οικογένειάς σας στο παρελθόν θα λαμβάνεται συχνά υπόψη πρώτα.

Τα αντικαταθλιπτικά χρειάζονται χρόνο -συνήθως 4-8 εβδομάδες- για να λειτουργήσουν και τα προβλήματα με τον ύπνο, την όρεξη και τη συγκέντρωση συχνά βελτιώνονται πριν από την άνοδο της διάθεσης. Είναι σημαντικό να δώσετε σε ένα φάρμακο την ευκαιρία να δράσει πριν αποφασίσετε αν είναι το κατάλληλο για εσάς.

Νέα φάρμακα, όπως η ενδορινική εσκεταμίνη, μπορεί να έχουν αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα ταχείας δράσης, ειδικά για άτομα με κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία. Η εσκεταμίνη είναι ένα φάρμακο εγκεκριμένο από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) για την ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη. Χορηγείται ως ρινικό σπρέι σε ιατρείο, κλινική ή νοσοκομείο, δρα γρήγορα, συνήθως μέσα σε λίγες ώρες, για να ανακουφίσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Τα άτομα που χρησιμοποιούν εσκεταμίνη θα συνεχίσουν συνήθως να παίρνουν ένα από του στόματος αντικαταθλιπτικό για να διατηρήσουν τη βελτίωση των συμπτωμάτων τους.

Μια άλλη επιλογή για την ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη είναι η λήψη ενός αντικαταθλιπτικού μαζί με έναν διαφορετικό τύπο φαρμάκου που μπορεί να κάνει το αντικαταθλιπτικό πιο αποτελεσματικό, όπως ένα αντιψυχωσικό ή αντισπασμωδικό φάρμακο. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τον εντοπισμό του καλύτερου ρόλου αυτών των νεότερων φαρμάκων στην πρακτική ρουτίνας.

Εάν αρχίσετε να παίρνετε ένα αντικαταθλιπτικό, μην σταματήσετε να το παίρνετε χωρίς να μιλήσετε με τον ψυχίατρο σας. Μερικές φορές τα άτομα που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά αισθάνονται καλύτερα και σταματούν να παίρνουν τα φάρμακα μόνοι τους και τα συμπτώματα κατάθλιψης επανέρχονται. Όταν εσείς και ο ψυχίατρος σας αποφασίσετε ότι είναι ώρα να σταματήσετε ένα φάρμακο, συνήθως μετά από μια πορεία 9-12 μηνών, ο πάροχος θα σας βοηθήσει να μειώσετε αργά και με ασφάλεια τη δόση σας. Η απότομη διακοπή ενός φαρμάκου μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα στέρησης.